Friday, October 30, 2009

एका गोल्डनज्युबिलीचा आगळावेगळा कार्यक्रम....(1)

आईबाबांच्या लग्नाला ५० वर्षे पूर्ण झाली. त्यांच्या लग्नाची गोल्डन ज्युबिली धूमधडाक्यात व थाटामाटात साजरे करायचे ठरले. आम्ही दोघी मुली, भाच्चे, भाच्या, जावई, भाचेजावई, व डझनभर नातवंड असा प्रचंड गोतवाळा होता.

हॉलवर आल्यावर आईबाबांना वेलकम करण्यासाठी फुलांच्या पायघड्या, त्यांना ओवाळण्यासाठी तबकात ५१ज्योती, शिवाय केक, फुगे, फुलांची सजावट, त्यांचे अनेकविध फोटो, काही मुलींबरोबर, तर काही जावयांबरोबर काढलेले, लग्नातले कृष्णधवल फोटोज आकर्षकरित्या एका टेबलावर मांडले होते. या बरोबरच काहीतरी वेगळे केले पाहिजे असा हिनीचा म्हणजेच त्यांच्या मोठ्या मुलीचा आग्रह होता. अमेरिकेवरून ती खास आईबाबांच्या ५० व्या लग्नाच्या वाढदिवसानिमित्त भारतात आली होती. आईबाबांना वेलकम केल्यावर ते एका सुंदर सजवलेल्या सोफ्यावर स्थानापन्न झाले. त्यांच्या समोर विशिष्ट कोनातून व विशिष्ट पद्धतीने खुर्चांची मांडणी केली होती. आईबाबांना सहजसमोर दिसतील अशी नातवंडे बसली होती. मुलांच्या डावीकडे आईबाबांच्या भाच्या व भाच्चेसूना, उजवीकडे भाचे व जावई मंडळी. मागे आईचे भाऊ, बाबांच्या बहीणी, आईचे दीर जाऊ बसले होते.

हिरवीगार साडी सावरत सावरत हातात माईक घेऊन हिनी आली. सर्वांकडे तिने एक कटाक्ष टाकला, स्मित हास्य केले आणि बोलायला सुरवात केली.

" आज आपण सगळे इथे जमलो आहोत ते एका खास कारणासाठी. आज आईबाबांच्या लग्नाला ५० वर्षे पूर्ण होत आहेत. तर मग आपण खास ठरवलेल्या कार्यक्रमाला सुरवात करू या का! पहिल्याप्रथम मी माझ्या लाडक्या बहिणीला बोलावू इच्छिते "जनाला" जना कुठे गं? "अगं ती काय! कोपऱ्यात जाऊन मोबाईलवर बोलत्ये! इति घनाताई (हिनी व जनाची लाडकी मामेबहीण)

"हो हो. आले गं! एक मिनिट. जनाने आंबा कलरची साडी नेसली होती. तिने माईक हातात घेतला व आईबाबांबद्दल इतके काही भरभरून बोलली की काही क्षणांकरता सर्वांचे डोळे पाणावले.

हिनीची परत एकदा अनाउन्समेंट. आता मी निमंत्रित करते घनाताईला. घनाताई ये गं स्टेजवर. ती बोलण्या आधी मी तिच्याबद्दल काही सांगते. आमच्या दोघींपेक्षा घनाताईच खरी आईची मुलगी शोभते. आईसारखीच गोरी गोरी पान! टापटीप, व्यवस्थितपणा अगदी आईसारखाच! बोल गं घनाताई. घनाताईने आईबाबांबद्दल तिच्या भावना व्यक्त केल्या. आता नंबर आहे आईबाबांचा सर्वात लाडका भाचा हासदादाचा. अमिताभ स्टाईल हासदादा उठला. माईक हातात घेऊन बोलण्या आधी त्याने आईबाबांना वाकून नमस्कार केला. नंतर त्याने त्याचे आईबाबांबद्दलचे मनोगत व्यक्त केले.

दुसरा भाचा आला आणि म्हणाला की मी काही बोलणार नाही. माझ्या भावना मी काव्यातून व्यक्त करतो. काव्यामध्ये आमच्या दोघींची, जावयांची व नातींची अक्षरे पण गुंफली होती. सगळ्यांच्या आश्चर्यचकित मुद्रा!! अरे कुंदा दादा तू काव्य? कधी? कुठे?

आता टर्न होती जावई व भाच्चे जावयांची. जावई म्हणाले आम्हाला काही बोलता येत नाही बुवा! आम्ही किनई अगदी साधीसुधी माणसे! घनाताईच्या नवऱ्याने हातात माईक घेतला. सर्वांच्या नजरा त्यांच्याकडे. त्यांनी बोलायला सुरवात केली व एका वाक्यात गुंडाळले. आमच्या सासुबाई व सासरे इतके काही प्रेमळ आहेत, इतके काही प्रेमळ आहेत की शब्दच नाहीत बोलायला. अशा रितीने सर्व जावयांनी पळ काढला! बोलून चालून जावईचे ते!

आईबाबांची नातवंड हिनीमावशीकडे रागारागाने बघत होती. ही आम्हाला का बोलवत नाहीये!? त्यांच्या चेहऱ्यावरचे रागाचे भाव पाहून हिनी गालातल्या गालात हसत होती. शेवटी म्हणाली एकदाची या रे पोरांनो, बोला काय बोलायचे ते तुमच्या आज्ज्जीआजोबांबद्दल. नातू म्हणाले आज्जीसारखा खाऊ कुणालाच बनवता येत नाही म्हणून आम्ही आईच्या मागे सारखा लग्गा लावतो व आजीकडे येतो खाऊ खायला. नाती म्हणाल्या गोष्टी सांगाव्यात तर त्या आजोबांनीच. आमच्या बाबांना अजिबात गोष्टी सांगता येत नाहीत.

आता खरी टर्न होती भाचेसुनांची. पण त्या म्हणाल्या इथे नको. आम्ही घरी आल्यावर सांगू आमच्या खाष्ट सासुबद्दल काय वाटते ते! असे म्हणल्यावर आईचा चेहरा थोडा पडला. हिनी आईला म्हणाली अगं आई त्या मजा करत आहेत गं तुझी!

कार्यक्रमाच्या शेवटी हिनीने बोलायला सुरवात केली. तिने तिच्या आईबाबांबद्दलच्या भावना इतक्या छान रितीने व्यक्त केल्या की सगळे एकदम प्रभावित झाले.

" आता सर्वांनी जेवायचे आहे. हा कार्यक्रम इथेच संपलेला नाहीये. जेवणानंतर अजून एक खास कार्यक्रम आहे, त्याची एक छोटी अनाउन्समेंट करून मी आपला निरोप घेते. नमस्कार!!!

.... ‌सनईचोघड्यांचे सूर निनादत होते... पंगतीची सजावट खूपच उत्तम होती.... आईबाबांच्या जेवणाच्या ताटापुढे सुंदर रांगोळी घातली होती... उदबत्तीचा घमघमाट होता.. जेवणाचा मेनू खास लग्नपंगतीसारखाच होता..... वरणभात, अळूची भाजी, मसालेभात, आम्रखंड पुरी, तळण, बाकीचे पंचपक्वान्न.... ‌सगळ्याजणींनी ठेवणीतल्या साड्या परिधान केल्या होत्या.. ‌साड्यांचे अकेकविध रंग डोळ्यांना सुखावत होते... हिरवा, केशरी, लाल, गडद पिवळा.... विडिओ शुटींग चालू होते.... आईबाबांच्या चेहऱ्यावर सुखसमाधान नांदत होते..... आईबाबांचे सुखीसमाधानी चेहरे पाहून हिनी व जना दोघीजणी खूप खूप सुखावल्या होत्या... गोल्डन ज्युबिलीचा हा सोहळा ठरवल्यापेक्षाही छान झाला होता.....

सीडीचा आधार घेऊन व थोडा कल्पनेचा वापर करून हा लेख लिहिला आहे. प्रत्यक्ष सोहळ्यात हिनी म्हणजे मी रोहिणी काही कारणांमुळे हजर नव्हते.

Thursday, October 29, 2009

पानगळीचे रंग (२)













पानगळ २००९ झाडांच्या जवळून घेतलेले पानांचे रंग व त्यावरचे नक्षीकाम.

Wednesday, October 28, 2009

पिल्लू

बाहेर धुआंधार वादळ चालले होते. सोसाट्याचा वारा सुटला होता, त्याचा घों घों असा आवाज ऐकू येत होता. मुसळधार पाऊसही पडत होता. बाहेर जवळ जवळ ८५ कि. मी. वेगाने वारे वाहत होते, त्यामुळे खिडक्या दारे उघडणे अशक्य होऊन बसले होते.

मानसीला पाऊस खूप आवडतो. त्यामुळे ती खूपच आनंदात होती. स्वयंपाकघरातील व बेडरूमच्या संपूर्ण काच असलेल्या खिडकीतून ती पाऊस बघत होती. तिला खरे तर दार उघडण्याचा पण मोह होत होता. दाराला लागूनच स्वयंपाकघर आहे. एकदा तिने थोडेसे दार उघडून फटीतून पावसाला बघितले. वाऱ्याचा दाब इतका जबरदस्त होता की त्या दाराला जोराने रेटूनच तिने दार बंद केले. असे तिने बरेच वेळा केले. दिवसभर कंटाळवाणे झाले होते. अधूनमधून लाईट जात होते त्यामुळे दूरदर्शन व नेटमध्ये पण अडथळे येते होते. बाहेर खूपच अंधारून आले होते. कंटाळा जाण्याकरता मानसीने आलं टाकून गरमागरम चहा केला.

आता पाऊस व वारा यांचा धिंगाणा कितपत चाललाय ते पाहण्याकरता तिने दार उघडले मात्र............ टुणकन उडी मारून एक खूप छोटे बेडकाचे पिल्लू घरात शिरले. तसेच दार उघडे ठेवून कुंच्याने झाडून बेडकाला बाहेर काढावे, असे म्हणून तिने कुंचा हातात घेतला पण तितक्यात त्याने दुसरी उडी घेतली व तो मायक्रोवेव्हच्या मागे गेला. तिने मग मायक्रोवेव्हच्या मागच्या बाजूला पाहिले आणि त्या बेडकावर पाणी शिंपडले पण तो बाहेर गेलाच नाही, तो आता बेसिनपासी आला.


आता मात्र मानसीने आरडाओरडा करायला सुरवात केली. तिचा नवरा अमित शांतपणे दूरदर्शन वर मालिका बघत होता, त्याला माहित होते आपली बायको घाबरट आहे आणि कोणताही छोटा प्राणी घरात आला की असाच आरडाओरडा करते.


"ए अमित, बघ ना तो आता बेसिनवर आलाय. त्याला घालवून टाक ना. "

"अगं तो आपोआप जाईल"

"अरे मला खूप भीती वाटते हे माहीत आहे तुला आणि आता तर तो काय स्वयंपाकघरामध्येच फिरेल इकडे तिकडे, आणि मला डाळ तांदुळ धुवायचेत. "

" अगं तुझ्या मोठमोठ्या आवाजाने तोच तुला घाबरत असेल. "


भांड्यांचा खडखडाट झाल्यावर त्या पिल्लाने परत टुणकन उडी मारली आणि तो ओट्याच्या कोपऱ्यात जाऊन बसला तशी इकडे मानसी घाबरली व पाण्यात तांदुळ असलेले भांडे भीतीने खाली पडले. पूर्ण जमिनीवर तांदुळ व पाणी. " हा बेडूक असा आहे ना, त्याला काय गरज होती का आमच्या घरात यायची. एकतर आधीच काही सूचत नाहीये. त्यातून कामात काम वाढले याच्यामुळे. "


जेवण झाल्यावर चोरपावलांनी दबकत दबकत येऊन तिने स्वयंपाकघरात बघितले तर तिला तो कुठे दिसला नाही. अरेच्या गेला का हा?!! बरे झाले! असे म्हणून निघणार तर तिला ओट्याच्या एकदम दुसऱ्या टोकाला एक डबा होता त्यावर बसलेला दिसला. हळूच जाऊन तिने त्याला अगदी जवळून पाहिले तर त्याने अर्धवट डोळे मिटले होते व त्याचे तोंड हलत होते. "नामस्मरण की काय?!! " आत्तापर्यंत बेडकाची भीती व किळस वाटणाऱ्या मानसीला त्याची दया आली. त्याच्याकडे बघून म्हणाली, " बेट्या, रात्रभर हवे तेवढे नामस्मरण कर. पण उद्या मात्र छकडा हाकलायचा बरकां आमच्या घरातून!!


दुसऱ्या दिवशी उठून पाहते तर परत मायक्रोवेव्हच्या मागे. मानसी म्हणाली आज त्याच्या जाण्याचा दिवस दिसतोय. दुसऱ्या दिवशी पाउस पण ओसरला होता. वारा पण एकदम शांत पडला होता. संपूर्ण दिवस मायक्रोवेव्हच्या मागे त्याने विश्रांती घेतली. मानसीने दार उघडेच ठेवले होते. जसे काही त्या पिल्लाला माहीतीच होते की आता दारातून बाहेर जायचे, आणि काही वेळातच तो एकदम दिसेनासा झाला. बाहेरच्या गॅलरीत जाऊन मानसीने इकडे तिकडे पाहिले. दाराच्या आजूबाजूला पाहिले. स्वयंपाकघरात जाऊन पाहिले.


हुश्श्य!! गेला बाई एकदचा!!


वरील घटना आमच्या घरात घडलेली आहे.

Friday, October 23, 2009

.......आणि माझे मन भूतकाळात गेले......

ऑर्कुटवरच्या माझ्या मित्रमंडळींच्या यादीत एक काका आहेत. मी त्यांना अजिबात ओळखत नाही. त्यांची friend request जेव्हा मला आली तेव्हा common friends बरेच होते म्हणून मी ती स्वीकारली. त्या दिवशी त्यांच्या ऑर्कुट अल्बममध्ये काही छायाचित्रे पाहिली, आणि मी पाहतच राहिले. अय्या! ही तर दिप्ती, आणि ही तिची मुलगी मधुरा! किती गोड दिसत्ये मधुरा! छायाचित्रे मंगळागौरीची होती. लगेच काकांना स्क्रॅप लिहिला की दिप्ती व मधुरा तुमच्या ओन लागतात. त्यांनी त्वरित उत्तर पाठवले की दिप्ती ही त्यांची धाकटी भावजय व मधुरा ही त्यांची पुतणी असे नाते आहे. त्यांच्याकडून लगेच दिप्तीचा दूरध्वनीक्रमांक घेतला.

ट्रिंग ट्रिंग!! लागत का नाहीये फोन! परत एक दोन वेळा प्रयत्न करूनही लागला नाही. घरात कामे बरीच पडली होती, ती थोडी आवरली, बघू आता तरी लागतो का फोन म्हणून नंबर फिरवला आणि तिकडून आवाज आला हॅलो! कोण बोलतयं. तोच टोन! अगं दिप्ती मी रोहिणी गोरे बोलत्ये! ओळखलेस का मला? "अगं रोहिणी तू! आणि हसायला सुरवात. अगं दिप्ती what a pleasant surprise! मग घडाघडा बोललो. तु कशी आहेस, मी कशी आहे. तिने विचारले कशी दिसतेस तू गं! बारीक झालीक की जाड? तिने पण तिच्या मुलीची व नवऱ्याची कुशाली दिली. बोलता बोलता ऑफिस आठवतयं का? हो गं! समोसे आठवतात का? आणि BM? (branch manager) हो. गं आणि खूप खूप हासलो. आजकाल दिलखुलास हासणे पण दुर्मिळ झाले आहे. आणि लक्ष्मी (आपली प्रेमळ सासू) आठवते का? .... बोलता बोलता माझे मन भूतकाळात निघून गेले.......

दिप्ती व मी एकाच ऑफिसमध्ये होतो. नंतर काही वर्षाने मी नोकरी सोडली. नंतर तिने तिची राहती जागा बदलली. काही दिवसांनी मी पण दुसऱ्या शहरात गेले. नंतर तिथून अमेरिकेत आले. अशा या सांसारिक व्यापामुळे संपर्क साधता येत नव्हता. किती वर्षे झाली! त्या दिवशी जवळ जवळ १२ ते १५ वर्षाने दिसली दिप्ती मला. संपर्कात नसलो तरी आठवणी तर कायम असतातच ना!

मी व दिप्ती एका मल्टीनॅशनल कंपनीमध्ये काही वर्षे काम करत होतो. ऑफिस गावातच होते. त्या कंपनीची ती एक शाखा होती. आमच्या बरोबर अजून एक मैत्रिण होती लक्ष्मी नावाची. दिप्ती माझ्याहून ५ वर्षाने मोठी ताईसारखी! लक्ष्मी व माझ्यात २० वर्षाचे अंतर होते. मी त्या कंपनीत नव्यानेच लागले होते.

आमची ऑफिसची वेळ होती ९ ते ५. आम्ही तिघी एकाच गावात होतो व आफीस त्याच गावाच्या एका औद्योगिक वसाहतीत होते. आम्ही तिघी वेगवेगळ्या रिक्षेने यायचो ऑफिसला कारण की बसला नेहमीच तोबा गर्दी असायची. नवाच्या ठोक्याला हजर रहायचे असे असले तरी पण कधी कधी ९.०५, किंवा ९.१० व्हायचेच. कारण की सकाळच्या वेळेत वाहतुक मुरंबा हा ठरलेलाच असतो सगळीकडे. आमच्या बरोबरच बी. एम. पण ऑफीसमध्ये प्रवेश करायचे. एकमेकांना hi, hello, good morning चे सोपस्कार पार पाडून बी. एम. सगळ्यांना कामे द्यायचे व चहा घेऊन कंपनी व्हिजिटकरता बाहेर पडायचे. सकाळ दुपारचा चहा, अगदी मध्ये जरी कोणी जादाचा चहा घेतल्ल तरी तो कंपनीतर्फे होता. चहाचा मसाला घातलेला व आलं घातलेला गरम गरम चहा घेत एकीकडे फायली हाताळणे, दिलेल्या कामांवरून एक नजर, कुणाची साडी नवीन असेल तर "मस्त आहे गं साडी, केव्हा घेतलीस? असे करत करत बी. एम पण घाईगडबडीत, ब्रीफकेस घेऊन, घड्याकाकडे एक नजर टाकत बाहेर पडायचे. कंपनीच्या काळ्या कारमध्ये बी. एम बसले आणि कार सुरू झाली रे झाली की आमच्या तिघिंचा पहिला प्रश्न म्हणजे डब्यात काय आणले आहे! कुणाच्या डब्यात जर चमचमीत काही असेल तर आम्हाला लगेच भूक लागायची. तशी आम्हाला ११ वाजता भूक लागायचीच. तेव्हा गरम गरम सामोसे मागावले जायचे व त्यानंतर चहा हवाच!

एकदा आम्ही असे ठरवले की महिन्यातून एकदा एकीने तिघींचाही डबा आणायचा. त्यादिवशी इतर दोघींनी डबा आणायचा नाही. त्यात मी एकदा बटाटेवडे, एकदा साबुदाणा खिचडी, दिप्तीने ओली भेळ आणली होती. लक्ष्मीने एकदा अडाई व एकदा इडली सांबार चटणी असे आणले होते. खूप मजा आली होती. दुपारच्या जेवणानंतर आम्ही आमचे जेवणाचे डबे ऑफिसमध्येच घासून विसळून उपडे कर्रून ठेवायचो. निघेपर्यंत डबे वाळायचे व फ्रेश रिकामे डबे घरी न्यायचो. बाकी लोणची, कोरड्या चटण्या यांच्या बरण्या पण ऑफीसमध्येच आणून ठेवल्या होत्या. ऑफीस सुटल्यावर आम्ही तिघी एकत्रच निघायचो. बसने जायचो. शेवटचा बसस्टॉप ऑफिसजवळ त्यामुळे बसायला जागा मिळायची. ५.१० ची बस ठरलेली असायची. ऑफिसमधून वरच्या बसस्टॉपला बस गेलेली दिसायची. ४.३० हळू हळू काम आवरते घेऊन टेबल आवरून निघायचो. निघताना पण फ्रेश होऊन निघायचो. साबणाने स्वच्छ हात व चेहरा धुऊन पावडर कुंकू करून निघायचो. काम बरेच असल्याने दमणूक खूप व्हायची.



दुपारच्या जेवणाच्या वेळी जेवणानंतर फलाहार घ्यायचो. आमचे ऑफीस औद्योगिक वसाहतीत असल्याने तिथे फळवाले बरेच यायचे. आम्ही मग द्राक्षे, संत्री, मुसंबी घेऊन खायचो. शिवाय उन्हाळ्यात काकड्या, बर्फाचे रंगीत गोळे, कुल्फी खायचो. काम करता करता काही वेळा अधून मधून गप्पा चालायच्या. मी साडीपेक्षा जास्त पंजाबी ड्रेस घायालचे तेव्हा लक्ष्मी मला नेहमी म्हणायची, रोहिणी अभी भी कॉलेज गर्ल जैसी दिखती है रे. और बिंदियाँ भी कितनी छोटी लगाती है. ती कुंकू नेहमी ठसठशीत लावायची. मला एका जागी बसून खूप बोअर व्हायचे तेव्हा मी काही कामा निमित्ताने उठबस करायचे. फाईल ठेवायला काढायला किंवा पाणी प्यायला उठायचे. दिप्ती व लक्ष्मी काही हवे असेल तर ऑफिस बॉयला सांगायच्या. आमच्या ऑफिसमध्ये २ जुळी मुले ऑफीस बॉय म्हणून होती. राजा व राजू.

आमचे बी. एम. पण मस्त होते. त्यांच्याकडे कोणी कस्टमर आला भेटायला ऑफिसमध्ये की त्याला चहा व बिस्कीटांची ऑर्डर असायची. आम्हाला तिघींनाही बाहेर चहा बिस्कीटे यायची. काही वेळा cold drink त्यात दिप्ती व लक्ष्मी नेहमी मँगोला घेत असत. माझे thumps up ठरलेले. thumps up नसेल तर gold spot. दिप्ती बरेच वेळा आमच्या दोघींकरता गजरे आणायची. मी त्या दोघींचे मजेने गालगुच्चे घ्यायची. दिप्ती मला म्हणायची रोहिणी तू गालगुच्चे घेऊ नकोस हं . बारीक दिसलीस तरी तुझ्यात ताकद खूप आहे हं! लक्ष्मी नेहमी हसतमुख असायची. आमच्या तिघींचा अजून एक कार्यक्रम ठरलेला असायचा दर महिन्यात. तो म्हणजे पाणीपुरी खाणे. दर महिन्यात एकीने तिच्यातर्फे सर्व काही खायला घालायचे. आधी पाणीपुरी, मग शेवबटाटापुरी, नंतर रगडा पॅटीस व सर्वात शेवटी एकेक मसाला पुरी.

माझी एक लाल रंगाची सिल्कची साडी होती. त्या लाल रंगाची शेड थोडी काळपट रंगाकडे झुकली होती. दिप्तीची एक लिंबू कलरची साडी होती. या एकमेकींच्या साड्या आम्हाला खूपच आवडायच्या. एकदा ठरवून आम्ही एकमेकींच्या साड्या नेसल्या होत्या. आवडती साडी दुसरीच्या अंगावर पाहून खूप छान वाटत होते. त्या दिवशी सगळ्यांचे चेहरे गोंधळ्यासारखे वाट होते! लक्ष्मी (तमीळ मैत्रिण) म्हणाली देख अब ऐसाही होगा, सब तुम दोनोंकी तरफ ही देखेंगे. कामानिमित्ताने कोणी बोलायला आले आमच्याशी की त्यांचे गोंधळलेले चेहरे पाहून आम्ही दोघी एककेकींकडे पाहून गालातल्या गालात खूप हास्त होतो.

आमच्या ऑफीसमधले सेल्समन पण खूप छान होते. ते नेहमी आम्हाला तिघींना उपहारगृहात पार्टी द्यायचे. त्यांचा पगार , पगार प्लस कमीशन असा होता. कोणाला जास्त कमीशन मिळाले की लगेच आम्हाला पार्टी. त्यात नॉर्थ इंडीयन नान, कुर्मा, टोमॅटो किंवा व्हेजिटेबल सूप, आयस्कीम, कोल्ड ड्रिंक असायचे. खूप मजा यायची. हे सर्व आठवले की असे वाटते किती छान दिवस होते ते. अशा एक ना अनेक आठवणी!! दिवसभर रेंगाळत होत्या माझ्या मनात त्यादिवशी!! तो दिवस असाच छान गेला आठवणींमध्ये.

Saturday, October 17, 2009

Art Photography







आज दिवाळीचा पहिला दिवस खूप छान गेला. समुद्रकिनारी गेलो होतो फिरायला. या किनाऱ्यावर भरपूर ओबडधोबड खडक आहेत, त्यामुळे मी याला खडकवासला बीच असे नाव ठेवले आहे. आज लाटा नुसत्या उसळत होत्या. स्वच्छ सूर्यप्रकाश होता त्यामुळे बाहेर फिरायला खूप छान वाटत होते. उन्हात लाटा खूप चमचमत होत्या. उसळणाऱ्या आणि चमकत्या लाटांकडे नुसते पाहत बसावेसे वाटते होते. खूप छान वाटले आज ताजेतवाने!



आज या लाटांकडे पाहून मला शेषाए दिल इतना ना उछालो, ये कही टुट जाएगा ये कही फूट जाएगा या गाण्याची आठवण झाली. या चित्रपटामधले हे गाणे मला खूप आवडते.

Wednesday, October 14, 2009

माझ्या आठवणीतली दिवाळी





दिवाळी जवळ आली की आमच्यात एक प्रकारचा उत्साह संचारायचा. आमच्या घरादाराचे रंगरूप उजळायचे. सर्वात प्रथम म्हणजे घराला रंग. घरामध्ये एक भली मोठी लाकडी मांडणी व दुभत्याचे कपाट होते, लाकडी पाट होते, तेही रंगवले जायचे. मग घरातल्या प्रत्येक वस्तूची साफसफाई. त्यावेळी पितळेचे डबे असायचे ते चिंचेने घासून लखलखीत व्हायचे. फरशी पण धो धो पाण्याने धुतली जायची. ही सर्व घराची प्राथमिक साफसफाई झाली की मग वाण्याची लांबलचक यादी, कारण आई मोठ्या उत्साहाने व आनंदाने लाडू चिवड्यापासून ते अगदी अनारसे कडबोळीपर्यंत सर्व पदार्थ करायची आणि ते सुद्धा मुबलक प्रमाणात. सकाळपासून ते संध्याकाळपर्यंत पदार्थ करत बसायचो, मग त्याचा सुटणारा घमघमाट व प्रत्येक पदार्थाची चव पाहणे.


नंतर बाकी सर्व खरेदी. पणत्या, रांगोळी, भरपूर रंग, पणत्या भिजत घालणे, त्याकरता लागणाऱ्या वाती करून ठेवणे. पणत्याही भरपूर लागायच्या. पुढील व मागील दारी तीन पायऱ्यांवर प्रत्येकी चार. डावीकडे व उजवीकडे दोन याप्रमाणे. फाटकावर चार. कोयनेलच्या कुंपणात एक, जाईच्या वेलीशेजारी एक, मातीच्या किल्ल्यात एक, पेरूच्या, पपईच्या, केळीच्या झाडांजवळ एकेक. आई पूर्ण अंगण शेणाने सारवून देई. अंगण साफ करण्यासाठी झाडू खराट्याची पण नव्याने खरेदी व्हायची. आकाशकंदील तर चांदणीचाच आवडायचा आम्हा दोघींना. भरपूर फटाक्यांची खरेदी झाल्यावर त्याची आमच्या दोघींच्यात समान वाटणी. दिवाळीच्या काही दिवस आधी आमचे भाऊ आमच्या अंगणात एक सुरेखसा मातीचा किल्ला बनवून द्यायचे. सर्व तयारीनिशी दिवाळीचे स्वागत करायला सज्ज राहायचो.



दिवाळीच्या दिवशी भल्या पहाटे कुडकुडत उठून एकीकडे रेडिओवर पुणे केंद्रावर प्रसारित होणारी नरकासुराची गोष्ट ऐकत तांब्याच्या बंबातील कडकडीत पाण्याने साग्रसंगीत अंघोळ व नट्टा पट्टा करून अंगणात ठिपक्यांच्या रांगोळ्या काढत बसायचो. आमच्याकडे खरी मजा असायची ती भाऊबीजेची. खूप दणक्यात व्हायची भाऊबीज. आमचे आठ मामा व त्यांचे कुटुंब मिळून ३५ ते ४० जण असायचे. स्वयंपाक पण अगदी साग्रसंगीत. ओल्या नारळाची पाटावरवंट्यावर वाटलेली चटणी, बागेतल्या अळूची भाजी, बटाट्याची भाजी, तळण, पुऱ्या, वरणभात व घरच्या चक्क्याचे बनवलेले श्रीखंड. आमच्याकडे पाट भरपूर होते त्यामुळे पाटावर बसून पुढे मोठे ताट, वाटी, फुलपात्र, तांब्या अशा थाटात पंगती होत असत. पिण्यासाठी थंडगार पाणी मोठ्या रांजणातले. जेवणानंतर विडे खाणे. आमच्याकडे एक स्टीलचे बदक होते. त्याच्या पोटात विड्याची पाने व पाठीत लवंग, सुपारी, चुना असे ठेवलेले असायचे. बदकाचे पंख उघडताना त्याची मान आधी वळवावी लागत असे. विडा करून घ्यायला प्रत्येकाकडे ते बदक फिरत असे.



जेवणानंतर मुख्य कार्यक्रम ओवाळण्याचा. हा कार्यक्रम २-३ तास चाले. आधी आई (सर्वात धाकटी) तिच्या आठ भावांना ओवाळायची मग आमच्या भावंडांचा ओवाळण्याचा कार्यक्रम. त्यात आमच्या बरोबरीचे भाऊ मजा करायचे. एक भाऊ ओवाळताना ताम्हणाकडे पाहून त्याप्रमाणे त्याचे तोंड गोल गोल फिरवायचा. मग आम्ही बहिणीपण मुद्दामून उलट्या दिशेने ताम्हण फिरवायचो. एक भाऊ १०/१० सुटे पैसे करत २-३ रुपये ओवाळणीत घालायचा. एक भाऊ ओवाळताना ओवाळणीची उगाचच शोधाशोध करायचा. पॅंटच्या खिशात बघ, शर्टच्या खिशात बघ. त्याने भाऊबीजेसाठी तयार केलेली सर्व पाकिटे पाटाखाली लपवलेली असायची. मग आमची सगळ्यात मोठी मामी ओरडायची. उरका लवकर तुमचे ओवाळण्याचे कार्यक्रम. फटाके उडवायचेत ना! मग सर्वांचे मिळून उरलेले सर्व फटाके उडवायचो. एक दोन तास धडाडधूम!


दुसऱ्या दिवशी जरा उशीराने उठून चिवडा खाणे कार्यक्रम. मोठाल्या परातीत चिवडा, त्यावर बारीक चिरलेला कांदा-कोथिंबीर व खवलेला ओला नारळ. नंतर आम्हा सर्व बहिणींची खरेदीसाठी तुळशीबागेत फेरी खास भाउबीजेच्या जमलेल्या पैशातून. अशा रितीने दिवाळीचा मनमुराद आनंद लुटायचो.

Sunday, October 04, 2009

अमेरिकेतील पाळणाघर (१)

मला एका डे केअर मध्ये substitute babysitter चा अनुभव मिळाला, त्यातिल काही मुलांच्या आठवणी थोडक्यात सांगते.


डे-केअरमध्ये एकुण चार वर्ग असतात. इंंफंट, क्रीपर, टोडलर आणि ४ वर्षाच्या आतिल मुले. टोडलरमधिल दिड ते अडीच वयोगटातील व एक नंबरची खट्याळ असतात. एकमेकांना ढकलणे, चिमटे काढणे, चावणे, त्यातिल काही जण एकमेकांचे जिगरी दोस्तपण असतात. मी टोडलरमध्ये काम केले. तिथे एकूण १० मुले होती, त्यातिल २ स्पॅनिश आणि ८ अमेरीकन होती. अमेरीकन कायद्याप्रमाणे ९ मुलांना ३ babysitters असणे आवश्यक आहे. तेथे आफ्रीकन जीसेल, पाकिस्तानी फरहाना, टर्कीमधील खरीमा, ईजिप्तमधिल मोना, अमेरीकन जुली, बॉबी, एलिझाबेथ अशा सर्व प्रकारच्या babysitters होत्या.


टोडलरमधील मुले मला "हिनी" हाक मारत. त्यांना रो चा उच्चार येत नसे. वर्गावर गेल्यावर "हाय हिनी" आणि निघताना "बाय हिनी" असे म्हणत. या डे-केअरमध्ये सकाळी ७ वाजल्यापासून ते संध्याकाळी ६ वाजेपर्यंत मुले राहतात. या वेळामध्ये त्या मुलांचे रुटीन आखलेले असते. त्यात न्याहरी, जेवण, झोप, मैदानावर जाउन खेळणे, त्यांना गोष्टीची पुस्तके वाचून दाखवणे, कविता म्हणून दाखवणे, रंग ओळखायला सांगणे, खडूने रंगवायला सांगणे इ. इ. असे कार्यक्रम असतात.


दुपारी साधारण २ तास मुलांनी झोपावे असे अपेक्षित असते. त्यांच्या छोट्या गाद्यांवर प्रत्येकाची नावे लिहिलेली असतात. त्या गाद्या आणि छोटी पांघरुणे वर्गामध्ये घालायची, व एकेकाला झोपवायचे. काहींना झोपताना कापडी वाघ बरोबर लागतो, कोणाला कासव, तर कोणाला बदक तर कोणाला बाहूली. मुलांना झोपवताना त्या खोलीमध्ये अंधार करायचा, व बालगीतांची सीडी कमी आवाजात लावायची.


स्पॅनिश मॅनव्हेल हा माझा सर्वात आवडता मुलगा. गोरा पान, चिक्कूच्या आतिल बियांसारखे काळेभोर डोळे, नकटे नाक, तपकिरी केस, लालचुटूक ओठ व टम्म पुरीसारखे गाल. खूपच गोड होता. तो मला "फोइनी" म्हणायचा. जेवणानंतर झोपायच्या वेळेस लवकर झोपायचाच नाही, सगळी बालगीते संपायची, सर्व मुले झोपायची, तरी हा आपला "टक्क" डोळे ठेवून जागाच. त्याच्याकडून मी रोज काही मराठी वाक्ये वदवून घ्यायचे, ती वाक्ये अशी " मी मुलगा आहे", "माझे नाव मॅनव्हेल आहे", "मला रोहिणी आवडते", मराठी उच्चार स्पष्टपणे करायचा. त्याचे मराठी स्पष्ट उच्चार ऐकून मी खूप हसायचे, मग तोही हसायचा, आम्ही दोघे मिळून खूप जोरजोरात हसायचो.

ऍनाला माझे नेकलेस सारखे दिसणारे काळ्या मण्यांचे मंगळसूत्र खूप आवडायचे. मला म्हणायची, " तुझा नेकलेस छान आहे, मला दे. " एकदा तर हटूनच बसली, म्हणाली "मला तुझा नेकलेस घाल", आता तिला कसे सांगणार की हा नेकलेस लग्न झाल्यावरच घालायचा असतो. मग तिला सांगितले "माझ्या गळ्यातून हा नेकलेस निघतच नाहिये, खूप घट्ट बसलाय. "


वील एकदा झोपेतून उठून म्हणाला "my juice" मला त्याचा उच्चार माचिस असा ऐकू आला, मी म्हणले याला कशाला माचिस पाहिजे, तेव्हा त्याने फ्रीजकडे बोट दाखवले, तेव्हा मला कळाले त्याला त्याचे जुस पाहिजे आहे. इसाबेला हिला झोपताना नेहमी बाहूली जवळ लागायची. त्या बाहूलीचा फ्रॉक, तिचे वेगळे बूट, रंगीबेरंगी दुपटे असा सगळा जामानिमा करून ती तिला जवळ घेउन झोपायची. ती बाहुलीशी खेळताना मला म्हणायची की "तू माझी मुलगी, बाहूली तिची दुसरी मुलगी" "मी बाहूलीला डॉक्टरांकडे घेउन जाणार आहे" "मी येतेच तोपर्यंत तु येथे थांब", मग मी पण तिला म्हणायचे "आई तु लवकर ये. तू आली नाहीस तर मी रडेन"



एकदा इंंफंट वर्गामध्ये काम करण्याचा योग आला. तेथे सलील नावाची मुलगी बसून खेळण्याशी खेळत होती. मी तिला माझी सोन्याची बांगडी दिली. तिने ती तोंडात धरली व चावली. खूप चावत होती त्या बांगडीला, बहुधा तिला दात येत असावेत. ती बांगडी काढून घेतल्यावर लगेच रडायला लागली. तिला वाटले असेल की ते एक खेळणेच आहे. तेथील सर्व मुलांना तिच बांगडी खेळायला हवी होती.


तिथे दोन जुळ्या मुली होत्या. एक कॅथेलीन उर्फ केट व दुसरी मार्गारेट उर्फ मॅगी. त्या दोघींना एकदम भूक लागायची. येथे छोटी आरामखुर्ची असते, त्यात घालून त्यांच्याभोवती पट्टा बांधायचा व भरवायचे. त्या दोघींना मी वेगवेगळ्या आरामखुर्चीत बसवले व त्यांना त्यांचे बेबीफूड भरवत होते. केटला घास भरवला की मॅगी रडायची व मॅगीला भरवले की केट रडायची. चिमण्या कशा चिवचिवाट करतात तशाच त्या दोघी चिवचिव करत होत्या त्यावेळेस.

.... आता थोडेसे डेकेअर बद्दल सांगते.


टोडलरमधील मुले जेवतात ती त्यांच्या हातानेच, येथे भरवण्याची पधदत नाही. काही मुले त्यांच्या डब्यातील जेवण संपवतात, तर काही खूपच रेंगाळत खातात तर काहीजणांचे जेवण बरेचसे खाली सांडते. मी तेथील मुलांना जास्तीतजास्त जेवण भरवायचे, आणि भरवल्यावर ती चांगली जेवायची. प्रत्येकाला जेवण गरम करून देतात. जेवायच्या आधी जीझसचे आभार मानतात, आपल्यासारखेच हात जोडून व डोळे मिटून. काहींना इतकी झोप आलेली असते की ते जेवताजेवताच झोपतात. काहीजण एकमेकांना घास भरवतात, तर काही जण स्वतःचे जेवण संपवून दुसऱ्यांच्या डब्यात डोकावतात. सहा महिन्याच्या वरील मुले त्यांच्या हातानेच दुधाची बाटली धरून दूध पितात, त्यांना दूध नको असेल तर पाळण्यात उभे राहून दुधाची बाटली बाहेर फेकून देतात.


येथील अमेरीकन babysitters ५० ते ६५ वयोगटातील जास्त प्रमाणात असतात. तरुण अमेरीकन मुली ही नोकरी करतात ते फक्त त्यांच्या शिकणासाठी पैसे उभारण्यासाठी किंवा काहीजणी दुसरी चांगली नोकरी मिळेपर्यंत ही नोकरी करतात. त्यामुळे येथील डेकेअरमध्ये सतत babysitters चा तुटवडा असतो. प्रत्येक आठवड्याचे वेळापत्रक बनते, त्या वेळापत्रकात वर्गाचे नाव, babysitter चे नाव व प्रत्येकीचे वेगवेगळे टायमिंग.



येथे प्रत्येक मुलाची accident file बनवलेली असते, म्हणजे समजा कुणी कुणाला चावले, पडले, खरचटले, ताप आला तर त्या प्रत्येक घटनेची नोंद ठेवून त्यावर काय उपाय केले गेले हे पण लिहिले जाते, त्यानुसार मुलाच्या पालकांना सर्व सांगितले जाते. प्रत्येक मुलाचे रोजच्या रोज एक असे कागदी कार्ड बनवले जाते, त्यामध्ये तो जेवला का नाही, किती जेवला, किती वेळ झोपला, खेळताना मूड कसा होता हे सर्व लिहिले जाते.


येथे मुलांची दर महिन्याला भरपूर छायाचित्र काढली जातात, प्रत्येक स्थितीमधले झोपताना, जेवताना, खेळताना वगैरे, ते फलकावर लावतात. प्रत्येक मुलाचे त्याच्या आईवडिलांसमवेत असलेले छायाचित्र त्या मुलांच्या उंचीच्या त्यांना सहज दिसतील अशा कपाटावर चिकवटतात. दिवसभरात त्यांना आईवडिलांची आठवण आली की ते त्यांचे छायाचित्र बघतात. आईवडील न्यायला आले त्यांच्या मुलांना की लगेच धावत जाउन त्यांना मिठी मारतात. घरी जायला निघताना मुले त्यांच्या मित्रांना व babystitters ना मिठी मारून व त्यांचे पापे घेउन म्हणतात see you tomorrow.

अमेरिकेतील पाळणाघरे छान सजवलेली असतात. भरपूर सर्व प्रकारची खेळणी असतात. येथील स्वच्छता व मुलांची निगा चांगली राखली जाते. येथील babysitters ना खूप कामे असतात. दर तीन तासांनी डायपर बदलणे, जेवायची टेबल-खुर्ची ओल्या फडक्याने पुसून घेणे, व्हॅक्युम करणे. दर आठवड्याला मुलांच्या झोपायच्या गादीचे व उशीचे कव्हर धुणे. सर्व पाळणे ओल्या फडक्यांनी पुसून काढणे, शिवाय प्रत्येक खेळणे ओल्या फडक्याने पुसून काढणे, कचरा टाकणे इत्यादी. जेवणाच्या वेळी अन्न गरम करून देणे.


सर्व प्रकारची औषधे येथे उपचारासाठी ठेवलेली असतात. येथे वरचेवर मुलांचे पालक, babysitters व पाळणाघर चालिका यांची मीटिंग भरवली जाते. पाळणाघर चालवणारी बाई स्वतः दिवसातून तीन-चार वेळेला प्रत्येक वर्गात निरीक्षणासाठी जाते. रोजच्या रोज पालक मुलांना आणण्यासाठी जेंव्हा पाळणाघरात येतात तेंव्हा मूल ताब्यात घेतल्याची सही करायला लागते.


सकाळी ७ वाजल्यापासून संध्याकाळी ६ वाजेपर्यंत ही मुले पाळणाघरात असतात. प्रत्येक वर्गात ८-१० मुले असतात. अमेरिकन कायद्याप्रमाणे ३ मुलामध्ये १ babysitter असणे जरूरीचे आहे. प्रत्येक वर्गात एक कायम व तिच्या मदतीसाठी १-२ अशा आळीपाळीने babysitter नेमाव्या लागतात. पाळणाघर चालिकेला हे खूप अवघड काम असते. प्रत्येक आठवड्यात प्रत्येक वर्गाचे वेगळे वेळापत्रक बनवावे लागते. येथे babysitters व पाळणाघर चालिका यांना substitute babysitters, substitute directors नेमलेल्या असतात.


अमेरिकन व्यतिरिक्त babyasitters ना (इंडीयन, मेक्सीकन, चीनी वगैरे) work permit असल्याशिवाय पाळणाघरात काम करण्याची परवानगी दिली जात नाही. अपवाद green card holder.